ვაშინგტონი (Independence Avenue Media) — ჩინეთისა და ეროვნული უსაფრთხოების მიმართულებით „ჰერიტიჯის ფონდის“ უფროსი მკვლევარი სტივ იეიტსი მიიჩნევს, რომ უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის მიმდინარე ომში ჩინეთის მზარდი მონაწილეობა ვაშინგტონის განსაკუთრებულ ყურადღებას იპყრობს.
2001-2005 წლებში, აშშ-ის ვიცე-პრეზიდენტის, დიკ ჩეინის ეროვნული უსაფრთხოების მრჩევლის მოადგილე ამბობს, რომ მოსკოვის მიმართ პეკინის მხარდაჭერა, ომის დასრულებისთვის რუსეთზე ზეწოლის ძალისხმევას ართულებს — „ჩინეთი გაცილებით აქტიური გახდა, რუსეთის ენერგორესურსებითა და მასალებით მომარაგების საკითხში, რაც უდავოდ მხარს უჭერს მოსკოვის ომის ძალისხმევას“.
მისივე თქმით, შეუძლებელია ამის საპასუხოდ ამერიკამ მარტო იმოქმედოს — “ევროპამ უნდა გააცნობიეროს, რომ ჩინეთი ამ ყველაფრის ნაწილია და მათ არჩევანი უნდა გააკეთონ, ზუსტად ისე, როგორც იძულებულნი გახდნენ არჩევანი გაეკეთებინათ რუსეთის შეკავებასა და ეკონომიკურ შესაძლებლობებს შორის“.
უკრაინის მიღმა, იეიტსი ჩინეთის მხრიდან ამერიკისთვის შექმნილ უფრო ფართო გამოწვევევებს ახალ, მრავალმხრივ ცივ ომად განიხილავს, რომელიც ეკონომიკურ, ტექნოლოგიურ და სტრატეგიულ სფეროებს მოიცავს. იგი ხაზს უსვამს სტრატეგიული ალიანსებისა და პარტნიორობის მნიშვნელობას, როგორც ჩინეთის ტრანზაქციული მიდგომის ალტერნატივას.
„ამერიკა უპირველეს ყოვლისა პოლიტიკის ინსტიტუტში“ იეტსი ჩინეთის მიმართ პოლიტიკის მიმართულებას ხელმძღვანელობდა, მსახურობდა „რადიო თავისუფალი აზიის“ პრეზიდენტის პოსტზე და ასწავლიდა საერთაშორისო ბიზნესსა და პოლიტიკას ბოისის საერთაშორისო უნივერსიტეტში.
ინტერვიუ ჩაწერილია 2025 წლის 11 სექტემბერს, რედაქტირებულია სიცხადისა და ლაკონურობისთვის.
ქართლოს შარაშენიძე, Independence Avenue Media: თქვენი ზოგადი დაკვირვებით დავიწყოთ, როგორია აშშ-ჩინეთის ურთიერთობა დღეს, განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა ჩინეთი, რუსეთი და ჩრდილოეთ კორეა, ამერიკის წინააღმდეგ შეთქმულებაში დაადანაშაულა?
სტივ იეიტსი, ჩინეთისა და ეროვნული უსაფრთხოების უფროსი მკვლევარი, „ჰერიტიჯის ფონდი“: ათწლეულების განმავლობაში, მსოფლიო ლიდერები საუბრობენ იმის შესახებ თუ როგორ მომდინარეობს ცივი ომის ეპოქიდან ჩინეთის, რუსეთისა და შეერთებული შტატების ურთიერთობა. ბოლო ათწლეულის განმავლობაში ეს ფუნდამეტურად შეიცვალა, რადგან რუსეთის ირგვლივ მნიშვნელოვანი უთანხმოება და სადავო საკითხები გამოიკვეთა, რაც დომინირებდა ამერიკის პოლიტიკის გაშუქებაში, როგორც საერთაშორისო, ასევე ადგილობრივ მედიაში. რა თქმა უნდა, ამ ყველაფრის ფონზე, უკრაინაში რუსეთის ტრაგიკულმა ხელახალმა შეჭრამ, რეგიონი კვლავ ყურადღების ცენტრში მოაქცია.
ამ პერიოდის განმავლობაში, ჩინეთის შესახებ აღქმა იცვლებოდა უსამართლო სავაჭრო პოლიტიკის, სამხედრო მოდერნიზაციის, მეზობლების მიმართ აგრესიის, კოვიდის და ფენტალინის კრიზისის შედეგად, რომელმაც მრავალი ამერიკული, მათ შორის, ჩემი ოჯახი დააზარალა. რუსეთის [2022 წლის თებერვალში] უკრაინაში შეჭრიდან მხოლოდ ერთი წლის შემდეგ დაიწყო ყურადღების მიქცევა დახმარების იმ მასშტაბზე, რასაც პეკინი რუსეთის „ომის მანქანას“ უწევდა. თავდაპირველად, ეს როგორღაც უარყოფილი იყო, შემდეგ კი ერთგვარად აღიარებულ ჭეშმარიტებად იქცა. [გაჩნდა კითხვები] იმის შესახებ, თუ როგორ და რა შეიძლება გაკეთდეს ამის საპასუხოდ.
ამ ყველაფერთან ერთად, ასევე არსებობს ორგანიზაციები, როგორიცაა, მაგალითად, შანხაის თანამშრომლობის ორგანიზაცია, სადაც ჩინეთი ცდილობს გახდეს ლიდერი ან მიზიდულობის ცენტრი ბევრი ყოფილი საბჭოთა სახელმწიფოსთვის. ასევე არის BRICS [ორგანიზაციის დამფუძნებელი წევრები არიან: ბრაზილია, რუსეთი, ინდოეთი, ჩინეთი, სამხრეთ აფრიკა], რომელიც თავს ალტერნატიულ გლობალურ სტრუქტურად წარმოაჩენს და რომელიც ღიად ეწინააღმდეგება ამერიკულ და დასავლურ ინსტიტუტებს. ასე რომ, ეს ყველაფერი კონტურებს ქმნის.
თუმცა, განცხადება, რომელიც პრეზიდენტმა ტრამპმა გააკეთა, განსაკუთრებით საინტერესო იმის გამოც იყო, რომ ის ღიად გამოხატავდა მზადყოფნას, შეხვდეს და მოლაპარაკებები აწარმოოს [რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმირ] პუტინთან, [ჩინეთის პრეზიდენტ] სი ძინპინთან და ჩრდილოეთ კორეის ლიდერ კიმ ჩენ ინთან. ამ ყველაფერს [ტრამპი აცხადებს] დაძაბულობის დეესკალაციის, საომარი მოქმედებების შეჩერების ან თავიდან აცილების და უფრო სტაბილური წონასწორობის პოვნის მიზნით. ან, სულ მცირე, ეს იყო თეორია, რომელიც გარდამავალ პერიოდს უნდა წარმოადგენდეს. თუმცა, როგორც ცხადად ჩანს, პრეზიდენტი ტრამპი, გარკვეულწილად იმედგაცრუებულია მოსკოვით და ის ახლა იწყებს მზადებას, უახლოეს კვირებსა თუ თვეებში, სი ძინპინთან უფრო სიღრმისეული სამიტისთვის.
შარაშენიძე: როგორ ფიქრობთ, რა უნდა იყოს ამ პოტენციურ შეხვედრაზე აშშ-ის მთავარი მიზანი? ასევე, თქვენი დაკვირვებით, როგორ განსხვავდება, ჩინეთისადმი პრეზიდენტ ტრამპის მიდგომა მისი პირველი საპრეზიდენტო ვადის დროს, დღევანდელი მოქმედების სტილისგან?
იეიტსი: გარკვეულად, მას ყოველთის სჯეროდა ლიდერებს შორის დიალოგისა და მოლაპარაკებების აუცილებლობის. ამავდროულად, როგორც წესი, კოლეგებთან თავისი ურთიერთობების ხარისხზე მაამებელი სიტყვებით საუბრობს. ზოგჯერ მისი ქცევა საინფორმაციო გარემოს შოკურ მდგომარეობაში აყენებს, დაბნეულობას ქმნის იმის შესახებ, თუ როგორ ვითარდება მოვლენები და ცდილობს თავისი გარიგებები მიზანმიმართულად წარმართოს.
ამჯერად განსხვავება ისაა, რომ ახლა მას პირველი ვადის გამოცდილება აქვს, თუმცა ამას არ შეუცვლია მისი მიდგომა ჰქონდეს პირდაპირი საუბრები და მოლაპარაკებები. [მაგალითად], მას აქვს პირველი ფაზის სავაჭრო შეთანხმების მოლაპარაკების გამოცდილება, რომელიც არ განხორციელდა. აქვს გამოცდილება, როდესაც პრეზიდენტმა სიმ მას კოვიდ პანდემიის შესახებ სიმართლე არ უთხრა და ამას საშინელი შედეგები მოჰყვა. სი მას ასევე დაპირდა, რომ ითანამშრომლებდა ფენტანილის დასამზადებლად საჭირო ნივთიერებების ნაკადის შესაჩერებლად. ეს ნაკადი მკვეთრად გაიზარდა ჯო ბაიდენის პრეზიდენტობის წლებში. ახლა, ეს გარკვეულწილად, შემცირდა სასაზღვრო კონტროლის გაძლიერების გამო, მაგრამ ჯერ კიდევ ბევრი რამ არის გასაკეთებელი.
მას ასევე აქვს მოლაპარაკებების გამოცდილება, როგორიც მაგალითად, ვლადიმირ პუტინთან ჰქონდა. მას მიაჩნდა, რომ კოლეგასთან კარგი ურთიერთობა და ურთიერთგაგება დაამყარა, მაგრამ ახლა, შესაძლოა — როგორც პუტინის შემთხვევაში მოხდა — მან უნდა შეაფასოს: „ნამდვილად ვხედავ თუ არა ქმედებებს, რასაც საუბრის შედეგად ველოდი?“ ვლადიმირ პუტინთან დაკავშირებით, მან საჯაროდ გამოხატა უკმაყოფილება. სი ძინპინის შემთხვევაში, დონალდ ტრამპის პრეზიდენტობის მეორე ვადაში, ამ საუბრის ჯერ ადრეულ ფაზაში ვართ.
ოქტომბერში, სამხრეთ კორეაში, აზია-წყნარი ოკეანის ეკონომიკური თანამშრომლობის სამიტი გაიმართება. ეს ბუნებრივი ადგილი იქნებოდა ჩინეთთან ორმხრივი შეხვედრისთვის. როდესაც სამხრეთ კორეის პრეზიდენტი, ლი ჯე-მიუნგი თეთრი სახლის ოვალურ კაბინეტში იმყოფებოდა, დონალდ ტრამპა შსეთავაზა, ჩრდილოეთ კორეაში კიმ ჩენ ინთან შესახვედრად მასთან ერთად გაფრინდეს. ეს არის უჩვეულო საკითხები, რომლებიც შესაძლოა წარმოიშვას, როცა დონალდ ტრამპი საუბრობს, თუმცა ეს ყველაფერი გამოკვეთილია, როგორც შესაძლებლობა.
შარაშენიძე: თქვენ ისაუბრეთ ამ ლიდერებთან ურთიერთობის გამოცდილებაზე, რომელიც დონალდ ტრამპს პრეზიდენტობის პირველი ვადიდან აქვს. მაგრამ, რა შეიცვალა ამ ლიდერებისთვის ბოლო ოთხი წლის განმავლობაში?
იეიტსი: ეს კარგი კითხვაა. დონალდ ტრამპის პრეზიდენტობის პირველ და მეორე ვადებს შორის რამდენიმე მნიშვნელოვანი, ფუნდამენტური ფაქტორი შეიცვალა. ეს არა ამერიკულ პოლიტიკას, არამედ მსოფლიოში მიმდინარე ცვლილებებს უკავშირდება. რუსეთის გაჭიანურებული ომი მნიშვნელოვანი ცვლილებაა. დონალდ ტრამპის პრეზიდენტობის პირველ ვადაში შეიარაღბული კონფლიქტი არ მიმდინარეობდა. რა თქმა უნდა, მიმდინარე კონფლიქტში შეერთებული შტატები პირდაპირ არ არის ჩართული, მაგრამ მნიშვნელოვნად იყო ჩართული კონფლიქტთან დაკავშირებულ პოლიტიკასა და მოლაპარაკებებში. ასე რომ, რუსეთთან ურთიერთობის გარემო, 2025 წელს ძალიან განსხვავებულია იმისგან, რაც, მაგალითად, 2017 წელს იყო, როდესაც დონალდ ტრამპი პრეზიდენტი პირველად გახდა.
რაც შეეხზება ჩინეთს, კვლავ აქტუალურია ვაჭრობის უსამართლო პრაქტიკის საკითხი, რომელიც პრეზიდენტ ტრამპის საქმიანობის პრიორიტეტია და მას ასევე აქვს სურვილი, უფრო სამართლიან და დაბალანსებულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკება შედგეს. ეს არის საკითხი, რომელიც პირველ და მეორე ვადებს შორის არ შეცვლილა. თუმცა, შეიცვალა ის, რომ ახლა ჩინეთი თავისი მეზობლების მიმართ ძალიან აგრესიულია. აზიის ხანგრძლივი დამკვირვებლებისთვის, საკმაოდ გასაკვირია პეკინის მოქმედბები ფილიპინების მიმართ. ტაივანთან მიმდინარე სამხედრო წვრთნები გაცილებით ხშირი, მასშტაბური და პროვოკაციულია, ვიდრე ტრამპის პირველი ვადის და ჯო ბაიდენის პრეზიდენტობის დროს ხდებოდა. ამრიგად, ამ ორივე ორთიერთობაში, ახლა დაძაბულობის ესკალაციას ვხედავთ.
პრეზიდენტ ტრამპისთვის სი ძინპინთან მოლაპარაკების მთავარი საკითხი ისაა, რომ არსებობს ფართო სპექტრის მნიშვნელოვანი საკითხები, რომლებზეც ჩინეთმა ზომები უნდა მიიღოს და პრეზიდენტმა ტრმპმა უნდა შეძლოს ჩინეთს ამ ზომების მიღება აიძულოს.
ჩემთვის, ამ საკითხების სათავეში ფენტანილია. როგორ შეიძლება გამართლდეს, მთელ მსოფლიოში ქიმიკატების შეტანა, რომელიც 18-დან 35 წლამდე ამერიკელების სიკვდილის ნომერი ერთი მიზეზია? ეს უბრალოდ წარმოუდგენელი პრობლემაა და ჩინეთმა ეს უნდა შეწყვიტოს. მაგრამ, როგორ უნდა მოახერხოს პრეზიდენტმა ტრამპმა ამის შეჩერება? მან უნდა ისაუბროს ვაჭრობაზე; მან უნდა ისაუბროს უკრაინაში რუსეთის “ომის მანქანაში” ჩინეთის როლზე. ის ჩინეთს დაემუქრა მეორადი სანქციებით და თუ მათ დაემუქრები, ის უნდა შეასრულო, სხვა შემთხვევაში ეს უბრალოდ ცარიელი მუქარა იქნება.
პრეზიდენტის ანგარიშზე ახლა ძალიან რთული საკითხებია. ახლა, ჩინეთთან მიმართებაში მისი მთავარი ბერკეტი ისაა, რომ შეერთებული შტატები პლანეტის უდიდეს და ყველაზე ძლიერ სამომხარებლო ეკონომიკად რჩება და მასზე საიმედო წვდომის გარეშე, ჩინეთი უვნებლად ვერ გადარჩება. ასე რომ, პრეზიდენტ ტრამპს გარკვეული ბერკეტები და კარტები აქვს.
შარაშერნიძე: რამდენჯერმე ახსენეთ უკრაინა. თქვენი ხედვით, რა სტრატეგიული ინტერესი აქვს ჩინეთს უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის ომში და რას ნიშნავს ეს შეერთებული შტატებისთვის? რა უნდა გააკეთოს, ამის გათვალისწინებით, აშშ-მა უკრაინასთან დაკავშირებით?
იეიტსი: პრეზიდენტს სჭირდება ჩინელებს დააჯეროს, რომ მათზე მეორადი სნქციები გავრცელდება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ისინი თავიანთ სტრატეგიულ ქცევას არ შეცვლიან. უკრაინაში ომის დასაწყისში, ჩინეთი ყველა მხარესთან თამაშობდა.
თითქოს ისინი ყველას მეგობრები იყვნენ და უმეტესწილად, მათ სურდათ სარგებელი ენახათ კონფლიქტის დასრულების შემდეგ. უკრაინას აქვს ბუნებრივი რესურსები, რომლებიც ჩინეთისთვის ღირებულია და მათ იქ წვდომის შენარჩუნება სურდათ. ასევე, სურდათ რუსეთთან ურთიერთობის შენარჩუნება. ასე რომ, ისინი ყველა მხარესთან თამაშობდნენ. ვერ ვისაუბრებ იმაზე, თუ როგორ აღიქვამენ უკრაინელები ჩინეთის როლს, მაგრამ ჩინეთი გაცილებით მეტად ჩაერთო რუსეთისთვის ენერგორესურსებისა და მასალების მიწოდებაში, რაც ამ საომარ ძალისხმევას უდაოდ უწყობს ხელს.
ამგვარად, ეს ყველაფერი [ჩინეთის მხარდაჭერა] ხელს უშლის რუსეთზე სანქციების ზეწოლას. ეს ასევე ნიშნავს, რომ პრეზიდენტ ტრამპს სჭირდება ევროპამ არჩევანი გააკეთოს. მხოლოდ ამერიკა არ უნდა ცდილობდეს ჩინეთზე ზეწოლას. ევროპამ უნდა გააცნობიეროს, რომ ჩინეთი ამ ყველაფრის ნაწილია, ზუსტად ისე, როგორც იძულებულნი გახდნენ არჩევანი გაეკეთებინათ, რუსეთის შეკავებასა და ეკონომიკურ შესაძლებლობებს შორის. თუ [ევროპა] სერიოზულად ცდილობს რუსეთის შეჩერებას, მათ მოუწევთ პეკინზე ზეწოლაში შეერთებულ შტატებსა და სხვებს შეუერთდნენ, რათა დაასრულონ, რუსეთის მიმართ ჩინეთის ეს მატერიუალური დახმარება. თუ ამას არ განვიხილავთ, ვშიშობ ხანგრძლივი, დამღლელი პროცესი გველის, რომელშიც პუტინი მშვიდობას სერიოზულად არ მოეკიდება.
შარაშენიძე: ახლა ვხედავთ, პრეზიდენტი ტრამპი მოელის ევროკავშირმა ჩინეთს ტარიფები დაუწესოს. ასევე ვხედავთ შეთანხმებას, რომლის მიხედვითაც, ნატოსა და ვეროკავშირის წევრი ქვეყნები უკრაინისთვის მისაწოდებელ შეიარაღებას აშშ-სგან ყიდულობენ. ფიქრობთ, რომ ევროპა მზად არის ეს პასუხისმგებლობები იკისროს?
იეიტსი: ძირითადი პრინციპია ის, რომ ევროპელებმა გააკეთონ ყველაფერი, რაც სხვა ევროპელების დასახმარებლად შეუძლიათ, რათა ამერიკამ მხარდამჭერის როლის შესრულება შეძლოს. არაფერი უნდა მოაკლოს საჭიროებებს, მაგრამ ამერიკამ უნდა იმოქმედოს სხვა რეგიონებშიც, სადაც ევროპას გადამწყვეტი გავლენის მოხდენა არ შეუძლია. ამ რისკების და პასუხისმგებლობების დასაბალანსებლად, ვფიქრობ, ეს პრინციცპი უნდა გავრცელდეს — ევროპელებმა მეტი გააკეთონ საკუთარი თავისთვის და სხვა ევროპელებისთვის. ვფიქრობ, ამ მიმართულებით პროგრესი შეინიშნება.
ეს დაახლოებით იგივეა, რაც წლების განმავლობაში, ირანთან დაკავშირებული სანქციების შემთხვევაში ხდებოდა, როდესაც აშშ და ევროპა, ბირთვული პროგრამის გამო, ირანზე ზეწოლაში ერთიანნი იყვნენ. თუმცა, რუსეთი და ჩინეთი ირანთან საქმიანობას განაგრძობდნენ, რაც ამ სანქციებს და ირანის იზოლაციის კოორდინერბულ მცდელობას ნაკლებად ეფექტიანს ხდიდა. ამგვარად, ევროპისგან გვჭირდება, რომ უკრაინის წინააღმდეგ მოსკოვის მხარდაჭერის გამო, პეკინზე ზეწოლის ჩვენს ძალისხმევაში ნეგატიურ ფაქტორად არ იქცეს. ამ მიმართულებით, წარმატების მაღალი შანსი არ გვაქვს, რადგან ჩინეთი და რუსეთის თავიანთი ლოგიკით მოქმედებენ. ისინი შეიძლება ფიქრობდნენ, რომ სანქციებისგან დაცულები არიან, მაგრამ მჯერა, რომ ამის ცდა აუციელებელია. ასევე მინდა მჯეროდეს, რომ თანამოაზრე დემოკრატიებს ამის მისაღწევად გაერთიანება შეუძლიათ.
შარაშენიძე: ექსპერტთა ნაწილს სჯერა, რომ რაც ხდება უკრაინაში, ის ერთგვარ მაგალითს ქმნის ჩინეთისთვის, ტაივანთან დაკავშირებით. როგორ აღიქმება ეს წარმოდგენა ჩინეთის მიმართ ამერიკის სტრატეგიის კონტექსტში?
იეიტსი: მყავს მეგობრები, რომლებიც რუსეთ-უკრაინისა და ჩინეთ-ტაივანის სიტუაციებს შორის პარალელებს ავლებენ. თავად ამ თვალსაზრისს არ ვეთანხმები, ნაწილობრივ იმის გამოც, რომ თითოეულში ძალიან განსხვავებულ ლოგიკას ვხედავ. ერთი აქტიური კონფლიქტია; მეორე კი არის კონფლიქტი, რომლის თავიდან აცილებასაც ვიმედოვნებთ.
თუმცა, უკრაინის გამოცდილებიდან არსებობს რამდენიმე გაკვეთილი, რომელიც ვფიქრობ, სწორად უნდა იყოს გამოყენებული ტაივანისა და მისი მეგობრების აზროვნებაში. ყველაფერი, დაწყებული შეჭრის შეკავების მარცხიდან, საომარ მოქმედებებში დრონებისა და კიბერშესაძლებლობების გამოყენებით დასრულებული. ვფქირობ, ჩვენ ვისწავლეთ, რომ ახლა ომის სრულიად განსხვაბული ფორმა არსებობს და ასევე ვისწავლეთ, რომ შესაძლოა შეკავების სხვა ფორმა დაგვჭირდეს იმისთვის, რომ ჩინეთის ტაივანში შეჭრის მცდელობა შევაჩეროთ. თუმცა, აღმოსავლეთ აზიის პერსპექტივიდან პრობლემა ის არის, რომ ჩინეთი ცდილობდა თავისი ნების ტაივანზე თავს მოხვევას დიდი ხნით ადრე, სანამ [პოსტსაბჭოთა] რუსეთსა და უკრაინას შორის ურთიერთობების საკითხი წამოიჭრებოდა და არამგონია, ჩინეთის კომუნისტურმა პარტიამ ამ ხანგრძლივი აზროვნებიდან გადაუხვიოს, მიუხედავად იმისა, თუ რა მიმართულებით წავა რუსეთსა და უკრაინას შორის კონფლიქტი.
მე მაინც ვფიქრობ მნიშვნელოვანია სწორად მოვიქცეთ, გავაკეთოთ ყველაფერი, რაც შეგვიძლია მკვლელობების შესაჩერებლად და უკრაინაში არსებულ ვითარებაში მშვიდობისა და პროგრესის შენარჩუნების მიზნით. მაგრამ, არ ვფქირობ, რომ უკრაინაში [მოსკოვის] წარმატება, ტაივანში [პეკინის] წარმატებას ნიშნავს და პირიქით, უკრაინაში [მოსკოვის] მარცხი, ტაივანში [პეკინის] მარცხის გარანტიას იძლევა. არ ვიცი, შეიძლება ეს ძალიან რთული, ჩახლართულია, მაგრამ ვიცი, რომ ტაივანი ყურადღებით აკვირდება უკრაინაში არსებულ სიტუაციას და საერთო ინტერესებს გრძნობს. თუმცა, წმინდა ანალიტიკური თვალსაზრისით, ვერ ვხედავ, რომ ერთი მეორის განმსაზღვრელი იყოს.
შარაშენიძე: ჩინეთს სხვადასხვა ტიპის პატნიორული ურთიერთობა 100-ზე მეტ ქვეყანასთან აქვს. მათ შორის, პეკინს ასევე სტრატეგიული პარტნიორობა აქვს სამხრეთ კავკასიის უკვე სამივე ქვეყანასთან. ახლა აშშ-საქართველოს სტრატეგიული პარტნიორობა შეჩერებულია, მაგრამ, 2023 წელს, როცა თბილისმა პეკინთან სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ შეთანხმებას მოაწერა ხელი, აშშ-საქართველოს სტრატეგიული პარტნიორობა ჯერ კიდევ აქტიური იყო. გარდა ამისა, ჩინეთს ყოვლისმომცველი სტრატეგიული პარტნიორობა აქვს აზერბაიჯანთან და სულ ახლახანს, მისი სტრატეგიული პარტნიორი ასევე გახდა სომხეთი. როგორ ხედავთ ამ ტენდეციას? შესაძლებლად მიგაჩნიათ, მომავალში ამ ქვეყნებს ერთდროულად ჰქონდეს მჭიდრო პარტნიორობა, როგორც აშშ-თან, ასევე ჩინეთთან? ხომ არ ხედავთ ინტერესთა კონფლიქტის გამოკვეთის შესაძლებლობას?
იეიტსი: ეს კარგი კითხვაა. არ ვფიქრობ, რომ გრძელვადიან პერსპექტივაში ეს შესაძლებელია, თუ ჩინეთი არ შეცვლის თავის ამჟამინდელ მიდგომებს. ერთი შეხედვით, [ჩინეთთან სტრატეგიული პარტნიორობა] შესაძლოა ძალიან მეგობრულად აღიქმებოდეს; ტრანზაქციული თვალსაზრისით, ამან შეიძლება მოიტანოს ეკონომიკური შესაძლებლობები. თუმცა, მე ვფიქრობ, რომ შეერთებული შტატების და ბევრი ევროპელი პარტნიორის — და შესაძლოა ზოგიერთი აღმოსავლეთ აზიელი პარტნიორის — სწორი პასუხი იქნება, რომ ჩვენ ამ ქვეყნებსა და რეგიონებს კოორდინირებული გზით შევთავაზოთ ეკონომიკური შესაძლებლობები, რათა მათ ალტერნატივა მივცეთ. რადგან ვფიქრობ, თანამშრომლობის ხარისხი, რომელიც მათ შეუძლიათ ჰქონდეთ იაპონიასთან, კორეასთან, დიდ ბრიტანეთთან, შესაძლოა გერმანიასთან, საფრანგეთთან ან პოლონეთთან და ასევე შეერთებულ შტატებთან, უფრო დიდი, ფართო და მდგრადი შესაძლებლობაა, რომელსაც ისინი ალბათ მიესალმებიან. მაგრამ, შეერთებული შტატების და სხვების არყოფნის შემთხვევაში, ისინი ჩინეთის წინადადებას ეთანხმებიან. შესაძლოა ეს მათ მოსწონთ კიდეც. შესაძლოა ეს ისაა, რაც მათ სურთ. ან იქნებ ჰგონიათ, რომ ეს უბრალოდ საუკეთესო შესაძლებლობაა, რაც მათ ეძლევათ და ამიტომ იყენებენ მას. სწორედ ამიტომაც, ვფიქრობ, ჩვენთვის უმნიშვნელოვანესია უკრაინაში არსებულ ვითარებაში მდგრადი მშვიდობის პოვნა, რათა ჩვენმა ხელმძღვანელობამ სხვა სფეროებზე გაამახვილოს ყურადღება და შესაძლებლობების შექმნა სცადოს.
შარაშენიძე: როცა საქართველომ ჩინეთთან სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ შეთანხმებას ხელი მოაწერა, საქართველოს ოფიციალური პირები აცხადებდნენ: „ჩვენ გვაქვს სტრატეგიული პარტნიორობა აშშ-თან, მაგრამ არ გვაქვს უვიზო მიმოსვლა და თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება. ჩინეთისგან კი ამ საგრებელს ვიღებთ.“ როგორ იყენებს ჩინეთი ამ ტიპის ტაქტიკებს საკუთარი მიზნების მისაღწევად ისეთ ქვეყნებში, როგორიც სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებია?
იეიტსი: ჩინეთის მთავრობა, თავის საშინაო დავალებას ასრულებს. მათ ამის გამო ვერ გავაკრიტიკებ. ამ სამუშაოს შესრულებისას, ისინი მთელ მსოფლიოში პოულობენ სფეროებს, რომლებშიც ჩვენი ზოგიერთი პარტნიორი უკმაყოფილოა ჩვენი ჩართულობით, რომ ჩვენ გარკვეულ შესაძლებლობებს არ ვთავაზობთ, ან ყურადღებას სხვა საკითხებისკენ მივმართავთ და ისინი თავს უგულებელყოფილად გრძნობენ. ჩინეთის ხელისუფლებას შეუძლია იყოს ოპორტუნისტული. ვერ დავადანაშაულებ მათ იმაში, რომ ეძებენ შესაძლებლობებს მაშინ, როცა ჩვენ შეიძლება ყურადღება გაფანტული გვქონდეს ან არ ვართ იმ მდგომარეობაში, რომ [პარტნბიორებს] შევთავაზოთ ის, რაც მათ სურთ.
მაგრამ, რაშიც შემიძლია [ჩინეთის] დადანაშუალება, მაგალითად, არის „სარტყელისა და გზის“ ინიციატივა, რომლის ფარგლებშიც მათ შეიძლება დახარჯონ ერთი შეხედვით დიდი ფული, მაგრამ დახარჯვის შემდეგ ის უბრალოდ ქრება. თუ ეს [ინვესტიცია] არ გაგრძელდება მასპინძელ ქვეყანაში მდგრადი დასაქმებით ან წარმოიქმნება კორუფციასთან, ან მშენებლობის ხარსისხთან დაკავშირებული პრობლემები, მაშინ ეს ნიშნავს, რომ [ჩინეთთან ურთიერთობა] ეხმარება მოქმედ მთავრობას, ქვეყნის ხალხი და მომავალი მთავრობები კი ამით ზარალდება. ვფიქრობ, არსებობს მაგალითები ოპორტუნისტი მთავრობებისა, რომლებიც კომპრომისებს ეძებენ და შესაძლოა ჩინეთის ვარიანტი აირჩიონ, მაგრამ დროთა განმავლობაში ისინი დაიწვებიან და ხალხმა ამ ფრონტზე საკუთარი გაკვეთილები უნდა ისწავლოს.
ამგვარად, ჩინეთი მართლაც ტყუის — შესაძლოა, „მოტყუება“ ძალიან ძლიერი სიტყვაა — მაგრამ, ისინი თავიანთ შეთავაზებას ყიდიან და შესაძლოა, ეს ყველაფერი არ იყოს. ეს უფრო მოკლევადიანი გარიგებაა, ვიდრე გრძელვადიანი ვალდებულება. ასე რომ, ვფიქრობ, თუ შეერთებული შტატები შეძლებს გათავისუფლდეს მაღალი ზეწოლის პრიორიტეტული საკითხებისგან, რომლებიც უამრავ დროს მოითხოვს, ვაშინგტონს ენდომებოდა იპოვოს შესაძლებლობების გამოყენების გზები, ზოგიერთ ისეთ სფეროში, რომელიც, უნდა ვაღიაროთ, ერთგვარად უგულებელყოფილია.
შარაშენიძე: საუბრის განმავლობაში რამდენჯერმე ახსენეთ “ახალი ცივი ომი” და ეს არის შეფასება, მოსაზრება, რაც აშშ-ჩინეთს შორის მიმდინარე მოვლენებზე საუბრისას ხშირად გვესმის. რა არის ჩინეთის სტრატეგიის ძირითადი კომპონენტები, ამ ე.წ. “ახალ ცივ ომში”?
იეიტსი: „ჰერიტიჯის ფონდმა“ გამოაქვეყნა ნაშრომი, რომელშიც აღწერილია რთული პრობლემა, რასაც ჩვენ „მეორე ცივ ომს“ ვუწოდებთ. ამას ყველა არ ეთანხმება, მაგრამ მე მჯერა, რომ ჩინეთის მთავრობა საკმაოდ დიდი ხანია ცივი ომის მსგავსად მოქმედებს. ეს უბრალოდ ნიშნავს, რომ ცივი ომის დროს ყოვლისმომცველი კონკურენცია იყო. ორივე მხრიდან იყო უპირატესობის გამოყენების უზარმაზარი ძალისხმევა. ჩინეთის შემთხვევაში, ამის მზარდი ნიშნებია. ეს გამოწვევა უფრო ყოვლისმომცველია, ვიდრე ტრადიციული საგარეო პოლიტიკის თვალსაზრისით შეიძლება წარმოიდგინო.
ჩვენს ქვეყანაში, სოციალური სტრუქტურა გამოწვევის წინაშე დგას, როგორც ეკონომიკური თვალსაზრისით, ასევე ქიმიური და ბიოლოგიური ომის გამო, იქნება ეს COVID პანდემია თუ ფენტანილი. ჩვენ ასევე გვაქვს კონკურენცია ალიანსებისა და პერტნიორობებისთვის, რომლებიც გამოწვევების წინაშეა და სუსტდება. ასევე არსებობს ძალისმევა ძირი გამოუთხარონ იმას, რასაც შეერთებული შტატების ცდილობს, ეს თავსებადია ცივი ომის კონკურენციასთან და იმედია ეს დარჩება ცივად და არ გადაიზრდება ცხელ კონფლიქტში.
ვფიქრობ, ბევრი ადამიანი უყურებს ამას და როგორც იტყვიან ხოლმე — „ეს იხვს გავს, იხვივით დადის, როგორც ჩანს იხვია“ — ზუსტად ასე, ეს ჰგავს ცივ ომს, გამოიყურება როგორც ცივი ომი. თუ არ გინდა ცივი ომი იყოს, რას აკეთებ ამისთვის? სწორედ აქ, ვფიქრობ, პრეზიდენტ ტრამპს და პრეზიდენტ სი ძინპინს ბევრი სამუშაო აქვთ გასაწევი — უპირველესად, სი ძინპინმა უნდა დაასაბუთოს, რომ ჩინეთი უკეთეს გზას ეძებს შეერთებულ შტატებთან და თავის მეზობლებთან ურთიერთობებში.
